ÇOK ALELLİLİK

Canlının bir özelliğini etkileyen gen sayısının ikiden fazla olmasına çok alellilik (multipli alel).Yanlız her bireyde bu alellerden iki tane bulunur.Çünkü gametlerde bir tanesi taşınır.

İnsanlarda ‘A,B,0 ve AB’kan grublarını oluşturan genlerdir.Kan grubları başlıca 3 alel gen tarafından kontrol edilir.Alellerden ‘A,B’ genleri baskın ,’0’ geni ise çekiniktir. İnsanlarda kan gruplarında Eksik baskınlıkta vardır.

A genini taşıyan insanların alyuvarlarının yüzeyinde bir çeşit protein olan A antijen (aglutinojen ) ,B genini taşıyan alyuvarların yüzeyinde ise B antijeni oluşur.0 genini taşıyan alyuvarların yüzeyinde ise hiçbir antijen bulunmaz. Birbirine baskın olmayan A ve B genlerini birlikte taşıyanların alyuvarları yüzeyinde ise A ve B antijeni birlikte oluşur.İnsanlardaki kan nakillerinde vericinin antijenine,alıcının antikoruna bakılır.

Örnek : A kan grubuna B kanı verilirse çökelme(aglutinasyon) görülür.

Ayrıca 0 kan grubu taşıyan insanların plazmasın da  hem a hem de b (Anti A ve Anti B) antikoru bulunur. 

İnsanlardaki Rh faktörü biri baskın R ,diğeri çekinik r diye adlandırılan iki alel gen tarafından kontrol edilir.Rh antijeni varsa Rh+ yoksa Rh- dir.Anne rr 

baba Rr coçuk % 50 kan uyuşmazlıgı(Rh+) olma ihtimali var.Anne rr ,baba RR ise coçuk % 100 kan uyuşmazlığı görülür.Anne kanı ile fetüs kanı normal olarak karışmaz ançak birinci doğumda yırtılan plasentadan anneye gecen çocuk kanı

ikinci coçukda bozukluklara neden olabilir.Bazı annelerin plasentalarında ki bozukluklarda kanların karışmasına neden olabilir.Çoçukta bulunan Rh+ karşı anne antikor sentezliyor.Eritroblastosis fetalis (Kan uyuşmazlığı).

İnsanlarda ‘A,B,AB ve 0’ kan grupların dan başka M,N ve MN kan grubu da vardır.M,N proteinlerine karşı antikor üretilmediğinden kan naklinde önemi yoktur.

Antijen ;Alyuvarların zarında bulunan ve ait olduğu kan grubunu belirleyen özel proteinlere denir.Antikor;Kan plazmasında bulunup farklı kan grubundan gelen antijenleri çökelten proteinlere denir.

Rh faktörü kan naklinde önemli bir faktördür.Rh- ,Rh+ den kan alamaz  ;Ançak Rh+ ,Rh- den kan alabilir.Böylece 0 Rh- (Genel verici),AB Rh+(Genel alıcıdır).

            EKSİK BASKINLIK(YARI DOMİNANTLIK=YARI BAŞATLIK)

Eşit kuvvete sahip iki gen çaprazlaştırıldığında meydana gelen döl ana-babanın birinin özelliğini göstermez,ikisinin arasında bir özellik gösterir. Canlının fenotipinde kendini belirli etme eşitdir.Eksik baskınlıkta fenotip ayrışım oranı F2’de 1:2:1 ‘dir.F1’de tümü ara renkde olur.Eksik baskınlık ,insanların kan grublarında ,akşam sefası bitkisinde ,Endülüs tavuğunda at,sığır ve benzeri hayvanlarda görülür.

Örnek : KK X kk    F1 :  Kk (Ne beyaz nede kırmızı,ara renk yani pembe)