Spermler erkek üreme sistemindeki özel yapılarda bulunan 2n kromozomlu sperm ana hücrelerinden oluşur. Bu hücrelere spermatogonyum denir. Erkek birey ergenliğe ulaşmadan önce spermatogonyumlar mitozla çoğalır. Oluşan yeni spermatogonyumlar büyüyüp gelişerek mayoza hazırlanır. Bu hücrelere birincil spermatosit denir. 2n kromozomlu spermatositlerden mayoz1 sonunda haploit(n) kromozomlu iki hücre meydana gelir. Bu hücrelere ikincil spermatosit denir. İkincil spermatositlerden de mayoz2 sonunda spermatit denilen haploit(n) kromozomlu 4 hücre oluşur.
Mayoz bölünmeyle erkek üreme organı olan testislerin yapısındaki seminifer tüpçüklerinde spermlerin oluşmasına spermatogenez denir.
Spematogenez sırasında oluşan sağlıkIı bütün sperm hücreleri eşit miktarda sitoplazma ve genetik materyal içerir ve eşit büyüklüktedir. Gelişmekte olan spermatitler seminifer tüpçüklerinden ayrılır, depo edilmek üzere erkek üreme sistemindeki özel bölümlere(epididimis) geçer, burada farkIılaşarak hareket yeteneği kazanır. Spermatogonyumdan hareketli sperm oluşuncaya kadar geçen zaman 65-75 gündür. Yetişkin erkeklerde her gün yaklaşık 3 milyon spermatogonyum bu sürece başlamaktadır.
Spermin yapısı göreviyle uyumludur. Sperm; baş, orta bölüm ve kamçı olmak üzere üç kısımdan oluşur. Baş bölümünde n sayıda kromozoma sahip çekirdek bulunur. Başın uç kısmında akrozom vardır. Akrozomun içerisinde yumurta hücresinin zarını eritmekle görevli sindirim enzimleri bulunur.
Spermin orta bölümünde mitokondriler bulunur. Mitokondrilerin ürettiği ATP enerjisi, kamçının yapısını oluşturan mikrotübüller tarafından kullanılarak sıvı ortamda yumurtaya doğru hareket sağlanır. Bağırsak solucanı(Ascaris) gibi bazı hayvanların spermlerinde ise kamçı yoktur. Bu spermler amipsi hareketle yumurtaya ulaşırlar.
Spermatogenezin başlama periyodu canlıların üreme döngüsüne bağlı olarak değişir.
|
